تاریخچه و موقعیت گروه آموزشی طب چینی و مکمل در مشهد و ایران

هسته اولیه گروه از سال 1383 با عقد قرارداد بین دانشگاه علوم پزشکی مشهد و دانشگاه طب چینی پکن برای اعزام دانشجو در رشته طب چینی و سوزنی شکل گرفت که به  دنبال آن و پس از انجام تمهیدات لازم، 20 پزشک عمومی در سال 1384 به چین اعزام شدند. هدف از اعزام، تربیت دکترای تخصصی بالینی در مدون ترین و آکادمیک ترین رشته طب مکمل جهان یعنی طب چینی و سوزنی بود تا هم آموزش آکادمیک تخصصی این رشته را فرا بگیرند و هم با مسیر و فرآیند جهانی شدن رشته های طب سنتی و مکمل آشنایی حاصل شود.

پس از فارغ التحصیلی و مراجعت دانشجویان به ایران، 6 نفر در دانشگاه علوم پزشکی مشهد، 2 نفر در دانشگاه علوم پزشکی تهران و یک نفر در دانشگاه علوم پزشکی خراسان شمالی به عنوان هیات علمی جذب شدند. در اولین قدم در سال 1388، اولین کلینیک تخصصی طب سوزنی و ماساژ کشور در بیمارستان امام رضا (ع) مشهد راه اندازی شد و در مرحله بعد، در تاریخ 17 بهمن ماه 1390، شورای دانشگاه علوم پزشکی مشهد با راه اندازی گروه آموزشی طب چینی موافقت کرد که این مصوبه در سال 1391 توسط شورای دانشگاه به "گروه آموزشی طب چینی و مکمل" تغییر نام یافت.

در حال حاضر گروه طب چینی و مکمل دانشگاه علوم پزشکی مشهد، 6 عضو هیات علمی آموزشی و پژوهشی دارد. در تاریخ سوم مرداد ماه 1392، کوریکولوم طب سوزنی در مقطع دکترای تخصصی توسط شورای عالی برنامه ریزی مصوب شد ولی به دلایلی ابلاغ و پذیرش دانشجو تا این لحظه هنوز میسر نگردیده است. این گروه تنها گروه آموزشی مستقل این رشته در کشور ایران است.

معرفی رشته و گروه طب سنتی ایرانی:

طبق تعریف سازمان جهانی بهداشت طب سنتی مجموعه‌ای است از دانسته‌ها، مهارت‌ها و اعمال است که بر پایه نظریه‌ها، باورها و تجربه‌های بومی  و فرهنگ‌های مختلف قرار گرفته است، خواه که قابل شرح باشد یا نباشد، که در بهداشت و نیز پیشگیری، تشخیص، بهبود و مداوای بیماری‌های جسمی و ذهنی مورد استفاده قرار می‌گیرند. و در واقع به مجموعه‌ای از روش‌های تشخیصی و درمانی گفته می‌شود که با تفکر حاکم بر سیستم‌های بهداشتی رایج تفاوت کلی دارد. طب سنتي در سراسر دنیا وجود داشته و مختص ایران نیست. از جمله آنها می توان به طب سنتی چین، آیورودا  یا طب سنتی هند، طب سنتی کشورهای آمریکای جنوبی و نهایتا ايران اشاره کرد. ریشه دار بودن در فرهنگ مردم، کل نگر بودن طب سنتی و سهولت دسترسی و ارزان‌تر بودن خدمات طب سنتی از دلایلی است که این سازمان توسعه و ترویج طب سنتی  را در دستور کار بهداشت و درمان کلیه کشورها قرار داده است.

پس از راه اندازي رشته طب سنتي ايراني در کشور در سال 1386 و تبديل آن به مقطع دکتراي تخصصي PhD در سال 1387،‌ دانشگاه علوم پزشکي مشهد طي مجوز شماره 194416/آ مورخ 25/5/89 وزير بهداشت درمان و آموزش پزشکي از مهر ماه سال 1389 با ظرفیت 3 دانشجو در رشته طب سنتي ايراني اقدام به پذيرش دانشجو نمود.

اولين دوره دانشجويان پذيرش شده،‌ به صورت مشترک با دانشگاه علوم پزشکي تهران،‌ در محل دانشکده طب سنتي تهران آغاز به تحصيل نمودند. شوراي دانشگاه علوم پزشکي مشهد در جلسه 17/9/89 راه اندازي دانشکده طب سنتي را تصويب نمود و در مصوبات 24/4/91 خود، براي دانشکده طب سنتي و مکمل 3 گروه آموزشي طب سنتي ايراني، ‌طب چيني و مکمل و داروسازي سنتي باليني را در نظر گرفت. دومين گروه دانشجويان اين دانشکده، در بهمن ماه سال 1389،‌ سومين گروه در بهمن 90 و چهارمين گروه در مهر 91 آغاز به تحصيل نمودند. دانشجويان دو گروه اخير از ابتداي تحصيل، ‌در محل دانشکده طب سنتي و مکمل مستقر شدند. پنجمين دوره دانشجويان در بهمن ماه سال 91 وارد دانشکده خواهند شد. گروه آموزشي طب چيني متشکل از فارغ التحصيلان اين رشته هستند که پس از اخذ درجه دکتراي تخصصي باليني از کشور چين،‌ در حال حاضر به عنوان عضو هيات علمي به ارائه خدمات درماني،‌ پژوهشي و کمک آموزشي مشغول
مي باشند. مراحل تائيد اين گروه آموزشي و گروه آموزشي داروسازي سنتي باليني در شوراي گسترش وزارت متبوع در جريان است.

طب سنتی ایران يک مکتب طبي کامل و پويا است، که دید کلی نگر نسبت به انسان دارد. در این دیدگاه حفظ سلامت مقدم بر درمان است.  بر اساس تعریف این طب در کتب سنتی: این طب علمی است که تغییرات بدن انسان را بررسی می کند، این تغییرات می تواند در جهت حفظ سلامتی و یا ایجاد بیماری باشد. توجه به روش زندگی و تامین هوای سالم، تغذیه درست ، فعالیت کافی، استراحت به اندازه و تعادل حالات روحی و روانی (حفظ الصحه)  شعار طب سنتی است  و درمان بر پایه مزاج شناسی و اخلاط (دم، صفرا، بلغم، سودا) می باشد.

از نظر طب سنتی ایرانی طب به دو بخش نظری و عملی تقسیم می شود.

طب نظری دانشی که چگونگی عملکرد طبیعی و تغییرات بدن انسان و عوامل موثر بر آن را که منجر به سلامتی یا بیماری می شوند، بررسی کرده، نهایتاً پزشک را به تشخیص راهنمایی می کند. طب نظری شامل سه بخش است: امور طبیعیه (معادل فیزیولوژی)، اسباب و علل (اتیولوژی و فیزیوپاتولوژی)، دلایل و علائم شامل: نشانه های مزاجی و غلبه اخلاط، نبض شناسی و ادرار شناسی.

امور طبیعیه: شامل هفت جزء است: ارکان، امزج، اخلاط،  اعضا، ارواح،  قوا، افعال

طب عملی: شامل روشهایی است که برای حفظ سلامتی (حفظ الصحه) یا باز گرداندن سلامتی (علم معالجات) بکار می روند.

حفظ الصحه: در این علم به تدابیر نگاهداشت تندرستی پرداخته می شود

معالجات: در این علم انواع روشهای درمان بیماران مطرح است شامل: الف- تدابیر ب- دارو درمانی  ج- اعمال یداوی

تدابیر: شامل تدابیر غذا (غذا درمانی با رژیم درمانی) و سایر تدابیر سته ضروریه

دارو درمانی: شامل درمان با داروهای گیاهی، حیوانی، معدنی به اشکال مختلف خوراکی و موضعی

اعمال یداوی: شامل دلک یا ماساژ، غمز یا فشار(مثل طب فشاری و رفلکسولوژ)، حجامت، فصد، داغ زدن و جراحی.

با این رویکرد و توجه به اهمیت روشهای درمانی طبیعی، دانشکده ها و مراکز تحقیقاتی فراوانی جهت آموزش و پژوهش در خصوص طب سنتی در سراسر دنیا از جمله ایران تشکیل گردیده است و هم اکنون دانشجویان متعددی در این رشته در در سراسر ایران و در دانشکده های طب سنتی در مقطع پی اچ دی در حال تحصیل می باشند. لازم به ذکر است برای شرکت در این رشته داشتن بیس پزشکی عمومی و آشنایی با زبان پارسی قدیمی، انگلیسی و عربی تا حدودی الزامی و داشتن علاقه شرط اصلی آن است.